Navršava se 30 godina od genocida u Srebrenici, najmasovnijeg zločina počinjenog na tlu Evrope nakon Drugog svjetskog rata.
Dolje potpisane crnogorske nevladine organizacije, Bošnjačko vijeće i građanski aktivisti i aktivistkinje odaju počast žrtvama, izražavaju solidarnost sa preživjelima i njihovim porodicama i iskazuju protest zbog propusta crnogorskih vlasti da proglase Dan sjećanja na žrtve genocida u Srebrenici, uprkos prošlogodišnjoj rezoluciji Generalne skupštine Ujedinjenih nacija za koju je Crna Gora glasala.
Podsjećamo da je prije tačno godinu dana 76 crnogorskih NVO zahtijevalo da Crna Gora proglasi Dan sjećanja na genocid u Srebrenici i da obezbijedi njegovo zvanično obilježavanje, u skladu sa Rezolucijom Ujedinjenih nacija o proglašenju 11. jula za Međunarodni dan sjećanja na genocid u Srebrenici, kao i Rezolucijom Skupštine Crne Gore o genocidu u Srebrenici iz 2021. godine i Deklaracijom Skupštine Crne Gore o prihvatanju rezolucije Evropskog parlamenta o Srebrenici iz 2009. godine.
Međutim, Vlada premijera Milojka Spajića i Skupština Crne Gore, kojom predsjedava Andrija Mandić ništa nijesu učinili da se to i sprovede. Što je još gore, nije nam poznato da su ijedan član ili članica Vlade ili poslanik ili poslanica Skupštine Crne Gore i podnijeli takvu inicijativu.
Podsjećamo da je presudama međunarodnih i nacionalnih sudova utvrđeno da su pripadnici Vojske Republike Srpske (VRS) od 11. do 19. jula 1995. godine, namjerno i sistematski ubili preko osam hiljada nenaoružanih Bošnjaka, starosti od 14 do 70 godina. Ubijeno je i preko šest stotina djece, a najmlađa žrtva je bila beba, rođena 13. jula 1995, ekshumirana iz masovne grobnice kod Srebrenice 2012. godine.
MKSJ i Međunarodni rezidualni mehanizam osudili su 21 osobu za zločine u Srebrenici, od kojih sedam za zločin genocida, na osnovu preko 1.500 svjedočenja i oko 28.000 dokaznih predmeta. U BiH je za ista djela pravosnažno osuđena 31 osoba, od čega 14 za genocid, u Srbiji njih pet (pripadnika specijalne jedinice policije Republike Srbije “Škorpioni”), a u Hrvatskoj dvije. Međunarodni sud pravde (MSP) je, takođe, utvrdio da je u Srebrenici izvršen genocid, a da je Republika Srbija odgovorna što ga nije spriječila, iako je to mogla i morala. Ta se presuda svakako, osim formalno, odnosi i na Crnu Goru, koja je tada bila u državnoj zajednici sa Srbijom, ali pošto ju je napustila, formalno nije obuhvaćena presudom.
Naglašavamo da je pitanje da li je genocid izvršen ili ne isključivo pravna, a ne politička kategorija. U utvrđivanju odgovornosti za izvršenje genocida u Srebrenici samo pred MKSJ je učestvovalo, u dvostepenim postupcima, ukupno 46 sudija iz 34 države. U donošenju presude MSP učestvovalo je 15 sudija iz različitih država. Negiranje genocida u Srebrenici znači negiranje međunarodnog sudstva.
Crna Gora je usvojila Deklaraciju o prihvatanju rezolucije Evropskog parlamenta (EP) o Srebrenici 2009. godine i Rezoluciju o genocidu u Srebrenici 2021. godine, kojima je taj genocid najoštrije osudila, glasala je za UN rezoluciju o Međunarodnom danu sjećanja na genocid u Srebrenici i razriješila svog ministra pravde, ljudskih i manjinskih prava Vladimira Leposavića zbog relativizacije tog genocida. To su bili koraci ka sigurnijoj budućnosti naše zemlje i regiona u Evropskoj uniji zbog kojih možemo da budemo ponosni.
S druge strane, u vlasti u Crnoj Gori danas učestvuju i srpske nacionalističke partije koje, nažalost, negiraju taj genocid i koriste svaku priliku da ponize žrtve, insistirajući na takmičenju u “žrtvovanju” na nacionalnoj osnovi. Neodgovorna potreba da se pošto-poto favorizuju srpske žrtve, dovela je do toga da Skupština Crne Gore, po hitnom postupku, u junu 2024. godine usvaja Rezoluciju o osudi genocida u Jasenovcu i nediplomatski zadaje šamar Hrvatskoj, što je ugrozilo i pregovore sa Evropskom unijom.
Skupština Crne Gore je u proteklom periodu ignorisala zahtjev Višeg državnog tužilaštva za skidanje imuniteta poslaniku zbog govora mržnje. Ovo je bio zabrinjavajući incident koji ne priliči državi koja dokazuje privrženost vladavini prava u trci za članstvo u EU.
Ponavljamo da se odlučno suprotstavljamo politici „zločinom na zločin“, da osuđujemo donošenje „kontra rezolucija“ i da ne želimo da nove generacije odrastaju zadojene mržnjom i osjećajem provincijalne inferiornosti koja se sukobljava sa svijetom počev od najbližih susjeda.
Zahtijevamo da Crna Gora preuzme odgovornost za oblikovanje budućnosti u kojoj će nove generacije biti pošteđene novih stradanja. Žrtve zločina, svih vjera i nacija, obavezuju nas da se zalažemo za pravdu, istinu i pomirenje, i da stvaramo društvo koje poštuje i čuva svaku osobu, bez obzira na njenu nacionalnu, vjersku ili etničku pripadnost.
Pozivamo sve da nam se pridružite 11. jula u Podgorici, u 10h, u Spomen parku civilnim žrtvama, na Pobrežju, u obilježavanju Dana sjećanja na Srebrenicu.
Dana 10.juala 2025. Potpisnici/e:
- Akcija za ljudska prava (HRA), Tea Gorjanc Prelević
- Centar za građansko obrazovanje (CGO), Daliborka Uljarević
- Centar za žensko i mirovno obrazovanje ANIMA, Ervina Dabižinović
- Bošnjačko vijeće u Crnoj Gori, Suljo Mustafić
- Forum Bošnjaka u Crnoj Gori, Mirsad Rastoder
- Centar za kulturu – Bihor, Semir Škrijelj
- Alfa centar, Miloš Perović
- Agora Femina, Maja Bogojević
- Agencija za lokalnu demokratiju, Kerim Međedović
- Aktivna zona, Miloš Marković
- Alumni asocijacija Pravnog fakulteta, dr Nebojša Vučinić
- Antifašisti Cetinja, Filip Kuzman
- Asocijacija SPEKTRA, Jovan Ulićević
- Balkanski sektor, Aner Salihović
- Bolja budućnost, Ahmed Bektešević
- Bona fidae, Pljevlja, Sabina Talović
- CAZAS, Mišo Pejković
- Centar za istraživačko novinarstvo Crne Gore (CIN CG), Milka Tadić Mijović
- Centar za afirmaciju RE populacije – CAREP, Nardi Ahmetović
- Centar za demokratiju i ljudska prava (CEDEM), Nevenka Vuksanović
- Centar za demokratsku tranziciju (CDT), Milica Kovačević
- Centar za obuku i obrazovanje, Aleksandra Radoman Kovačević
- Centar za zaštitu i istraživanje ptica (CZIP), Jovana Janjušević
- Centar za ženska prava (CŽP), Maja Raičević
- Centar za monitoring i istraživanje (CeMI), Zlatko Vujović
- Centar za romske inicijative, Fana Delija
- Centar za razvoj nevladinih organizacija, Zorana Marković
- Centar za ekonomske i evropske studije (CEES), Nenad Vujošević
- Centar za građanske slobode (CEGAS), Marija Popović Kalezić
- Centar za multimedijalnu produkciju (CEZAM), Blagota Marunović
- Crnogorski PEN centar, dr Adnan Čirgić
- Crnogorska LGBTIQ asocijacija Kvir Montenegro, Staša Baštrica
- Crnogorski komitet pravnika za zaštitu ljudskih prava, Velija Murić
- Crnogorski ženski lobi, Aida Petrović
- Crnogorsko filološko društvo, dr Milan Marković
- Crnogorsko udruženje za političke nauke (MoPSA), dr Olivera Komar
- Crnogorci Danilovgrad, Alek Barović
- Crnogorski helsinški odbor (CHO), Miodrag Vlahović
- Djeca Crne Gore, Sabra Decević
- Društvo crnogorskih izdavača, prof. dr Vladimir Vojinović
- Dr Martin Schneider-Jacoby Association – MSJA, Zenepa Lika
- Eduko centar, Almedina Dodić
- eMDe Alijansa – Zajednica crnogorskih udruženja u Njemačkoj, Emira Mustajbasić Ličina
- ERA – Savez za jednaka prava LGBTI osoba na Zapadnom Balkanu i u Turskoj, Danijel Kalezić
- Građanska inicijativa “21. maj“, Rade Bojović
- Građanska alijansa, Milan Radović
- Gradionica, Goran Janković
- Green Home, Azra Vuković
- Husein Paša – Pljevlja, Denijal Geljić
- Husein paša, mr Emir Pilav
- Ikre, Rožaje, Velida Hodžić
- Inicijativa mladih za ljudska prava, Amina Murić
- Inicijativa za regionalnu saradnju Crne Gore (Igmanska inicijativa), Andro Martinović
- Institut za medije Crne Gore (IMCG), Olivera Nikolić
- Institut za rodnu politiku “Dulcinea” Ulcinj, Hadixha Gjoni
- Institut za društveno politička istraživanja „Analitico“, Ana Nenezić
- Ipso Facto, Milena Popović Samardžić
- Juventas, Ivana Vujović
- Korifer teatar – Kolašin, Zoran Rakočević
- Kuća, Pavić Radović
- Kuća Nasleđa, Valon Kovaçi
- LINK – Crnogorska mreža za smanjenje štete, Ranko Dacić
- Mare Mare, Dubravka Raičević
- Monitoring Group Ulcinj – Mogul, Xhemal Peroviq
- Monte Lingva, Jadranka Đurković
- Most kulture, Podgorica, Ivan Jokanović
- Mreža za omladinski aktivizam, David Vukićević
- Mrav, Rožaje, Munevera Sutović
- Multimedijal, Željko Đukić
- Naučno-tehnološki hub ZNANJE – EPISTEME, Ivan Martinović
- Novi horizont, Ulcinj, Nazif Velić
- Optimisti, Ana Milović Jasikovac
- Opštinsko udruženje multiple skleroze Bijelo Polje, Lidija Guberinić
- Pokret za razvoj Tuzi, Mustafa Pepić
- Poligon za žensku izuzetnost – Sofija, Rebeka Čilović
- Prima, Aida Perović
- Pravozastupnik, Budislav Budo Minić
- Prazan prostor, Marija Backović
- Prvi ženski ekološki pokret u Crnoj Gori – Ecopatriotizam, Ivana Čogurić Rašović
- Punta institut, Ulcinj, Admir Gjoni
- Razvoj Vranj, Tuzi
- Romska organizacija mladih “Koračajte sa nama – Phiren Amenca”, Elvis Beriša
- Sigurna ženska kuća, Budislavka Mira Saveljić
- Sistem, Neda Radović
- Sociološki centar Crne Gore SOCEN, dr Nikoleta Đukanović
- Socijalna pravda – Social justice, Marija Mijušković Kastratović
- SOS Telefon za žene i djecu žrtve nasilja Plav, Esmeralda Šuvakić
- SOS telefon za žene i djecu žrtve nasilja – Ulcinj, Hatixhe Nelaj
- SOS telefon Podgorica, Biljana Zeković
- STEGA, Vladimir Nikaljević
- Studentska organizacija Adamas
- TNT, Dragan Lučić
- Udruženje LBTQ žena “Stana”, Ana Dedivanović
- Udruženje likovnih umjetnika Crne Gore, Svetlana Dragojević
- Udruženje mladih sa hendikepom Crne Gore, Marina Vujačić
- Udruženje pravnika Crne Gore, Branislav Radulović
- Udruženje profesora istorije HIPMONT, Miloš Vukanović
- Udruženje roditelja OAZA, Rasema Hekalo
- Udruženje „Štrpci – Protiv zaborava”, Demir Ličina
- Udruženje žena „Lokalni kvalitet“, Aldijana Đonović Madžar
- Udruženje za podršku Roma i Egipćana, Berane, Sultan Beća
- Ulcinj Info, Mustafa Canka
- Forum mladi i neformalna edukacija – Forum MNE, Elvira Hadžibegović
- 35mm, Darko Ivanović
Građanski aktivisti/kinje:
- Jovana Marović, građanska aktivistkinja
- Dina Bajramspahić, politikološkinja, građanska aktivistkinja
- Tamara Milaš, građanska aktivistkinja
- Dušan Pajović, ljevičarski aktivista
- Darko Saveljić, ornitolog, građanski aktivista
- Goran Đurović, pravnik, građanski aktivista
- Kristina Mihailović, građanska aktivistkinja
- Sofija Kirsanov, građanska aktivistkinja
- Milena Bešić, građanska aktivistkinja
- Mila Kasalica, ekonomistkinja, građanska aktivistkinja
- Aleksandar Dragićević, građanski aktivista
- Haxhi Lajçi, građanski aktivista